دیابت چیست؟ دیابت بیماری‌ای که تقریباً در تمام دنیا شیوع بالایی دارد و به‌خصوص در کشورهای توسعه‌یافته یا درحال‌توسعه بیشتر گزارش می‌شود. خوب است بدانید که این بیماری به دلایل گوناگونی بروز می‌کند و صرفاً به دلیل مصرف غذاها و خوراکی‌های قندی به وجود نمی‌آید. برخی به دلیل وراثتی مستعد ابتلا به دیابت هستند. برخی به دلیل رژیم غذایی ناسالم شامل غذاهای خیلی شیرین و چرب دچار این بیماری می‌شوند و شماری نیز اصلاً در این دو حالت نیستند. دیابت در بانوان باردار نیز یک بیماری و اختلال شایع به شمار می‌رود و از این جهت بارداری نیز می‌تواند عامل شیوع این بیماری در بانوان باشد. خوب است بدانید که کودکان متولدشده از مادران دیابتی بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند. این بیماری می‌تواند تمام گروه‌های سنی را درگیر خود کند و از میان مبتلایان آن حتی گروه‌های کودک و خردسال نیز وجود دارند. به بیان ساده اگر بخواهیم بگوییم، دیابت اختلال یا بیماری مزمن محسوب می‌شود. افرادی که مبتلا به این بیماری هستند، بدنشان دچار اختلال عدم مصرف گلوکز است. گلوکز ماده‌ای است که از مصرف غذاها دریافت می‌کنیم و سلول‌های بدن با استفاده از آن انرژی کافی برای زنده ماندن و فعالیت را پیدا می‌کنند. این بیماری در افرادی بروز می‌کند که بدنشان توانایی جذب و ذخیره گلوکز را ندارد. گلوکز دریافتی از طریق تغذیه یک نوع از قندها به‌شمار می‌رود که داخل خون تجمع می‌کند و از این روی سبب افزایش قند خون می‌شود. حال برخی ممکن است از این بیماری تنها به‌عنوان مرض قند یاد کنند، اما ماجرا به همین نام ختم نمی‌شود. این بیماری انواع متفاوتی دارد و به‌صورت کلی می‌توان آن را به چهار دسته تقسیم کرد. انواع دیابت علم پزشکی این بیماری را بر چهار دسته طبقه‌بندی و جداسازی می‌کند: دیابت نوع دو دیابت نوع یک دیابت بارداری پیش دیابت هریک از این چهار نوع بیماری ممکن است در مواردی اشتراکاتی داشته باشند، اما شدت و ضعفشان متفاوت است و هر کدام روند درمانی و پرهیزات خاص خود را دارند. دیابت نوع یک افرادی مبتلا به دیابت نوع یک تولید هرگونه انسولین در بدنشان کاملاً متوقف شده است. انسولین یک هورمون در بدن است که به‌صورت طبیعی در یک سطح متعادل ترشح می‌شود. بدن با استفاده از انسولین می‌تواند گلوکز را تبدیل به انرژی کند و به فعالیت طبیعی خود ادامه دهد. متأسفانه افرادی که دچار دیابت نوع یک هستند باید حتماً در طول روز تزریق انسولین داشته باشند. خوب است بدانید که برخلاف تصورات عامه این نوع دیابت در نوجوانان و کودکان شایع‌تر است، اما به‌صورت کلی تمام رده‌های سنی ممکن است دچار این بیمار شوند. دوز تزریق انسولین و تعداد دفعات تزریق توسط پزشک متخصص و بررسی آزمایشات تجویز می‌شود. افرادی که درگیری به نوع یک دارند در صورت عدم دریافت انسولین ممکن است فوت کنند. افرادی که به نوع ۱ این بیماری مبتلا هستند غالباً حالت تهوع، استفراغ یا معده درد مداوم دارند. علائم دیابت نوع ۱ در طی چند هفته یا چند ماه ظاهر می‌شود. نوع ۱ این بیماری معمولاً از دوران کودکی، نوجوانی یا جوانی شروع می‌شود اما ممکن است در هر سنی رخ دهد. دیابت نوع دو این نوع دیابت کمی از نوع یک خفیف‌تر است و بیمار تحت درمان دارویی قرار می‌گیرد. البته باید به خاطر سپرد که اگر مبتلا به این بیماری باشید و رعایت دارویی و غذایی نداشته باشید حتماً مبتلا به نوع یک نیز خواهیم شد. افرادی که مبتلا به دیابت نوع دو هستند، بدنشان به حد کافی ترشح هورمون انسولین ندارد. در حالت دیگر بدن این افراد توانایی این را ندارد که به‌اندازه کافی انسولین تولید کند. بیشتر کسانی که دچار این بیماری می‌شوند در رده سنی ۴۰ سال به بالا قرار می‌گیرند. سابقه خانوادگی در بروز این نوع دیابت بسیار مؤثر است و البته چاقی، اضافه‌وزن و عدم تغذیه سالم نیز دیگر دلایل بروز آن هستند. این بیماری امروز دیگر مختص میان‌سالان و افراد بالای ۴۰ سال نیست و حتی گروه‌های سنی جوان و نوجوان نیز در تعداد بالا با این بیماری دست‌وپنجه نرم می‌کنند. درمان دارویی و پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و سالم می‌تواند قند خون مبتلایان به این نوع از دیابت را تحت کنترل بگیرد؛ بنابراین نباید صرف اینکه این بیماری خطر مرگ ندارد آن را به حال خود رها کرد. بروز علائم دیابت نوع ۲ اغلب چندین سال طول می‌کشد. بسیاری از افراد در ابتدای بیماری هیچ‌گونه علائمی ندارند اما با پیشروی آن به‌تدریج علائم نیز بروز می‌کنند. این بیماریمعمولاً در بزرگ‌سالان دیده می‌شود اگرچه احتمال ابتلای کودکان و نوجوانان نیز دور از انتظار نیست. ازآنجایی‌که تشخیص علائم دیابت نوع ۲ دشوار است آگاهی به عوامل زمینه‌ساز این بیماری اهمیت دارد. در صورت دارا بودن هر یک از عوامل خطرساز مثل اضافه وزن، کم‌تحرکی و رژیم غذایی نامناسب حتماً به پزشک مراجعه کنید. دیابت بارداری نوع دیگری از دیابت نوع یک، دیابت بارداری است که ۷ درصد کل دیابت‌ها را شامل می‌شود. جالب است که بیشتر بانوان باردار مبتلا به آن پیش از بارداری سابقه این بیماری را نداشتند. بدترین بخش ماجرا این است که در صورت عدم کنترل به‌موقع این اختلال حتماً بر روی سلامت و رشد جنین نیز تأثیرگذار خواهد بود. این نوع از دیابت حتی علائم پیش‌زمینه‌ای ندارد و ناگهان در سه‌ماهه دوم و یا سوم بارداری خود را نشان می‌دهد. اگر قبل از سه‌ماهه دوم بارداری مادر دچار این بیماری شد ممکن است دیابت بارداری نباشد. تغییرات هورمونی که مادران باردار به وجود می‌آید کاملاً طبیعی است اما این خود عامل ایجاد اختلال در ساخت هورمون انسولین است؛ بنابراین هرچه مادر تغذیه می‌کند، همچنان احساس سیری ندارد، ضعف دارد و انرژی کافی برای فعالیت‌های هرچند سبک را هم ندارد. بسیاری از بانوان از غربالگری‌های دوره بارداری و آزمایش دیابت بارداری امتناع می‌کنند و با وجود ابتلا به این اختلال بارداری پرخطری را پشت سر می‌گذارند. گاها این اختلال، در صورت عدم کنترل می‌تواند منجر به مرگ مادر و جنین نیز بشود. زایمان پیش از موعد طبیعی، اختلالات تنفسی، معلولیت جنین و زایمان سخت از جمله عوارض آن است و مادرانی که دیابت بارداری در آن‌ها درمان نمی‌شود، پس از زایمان دچار دیابت نوع دو خواهند شد. دیابت بارداری معمولاً هیچ علامتی ندارد. اگر باردار هستید، پزشک در هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ آزمایش دیابت بارداری را برای شما تجویز می‌کند. در صورت مبتلا بودن به دیابت بارداری، پزشک راهکارهای مراقبتی جهت کاهش قند خون را به شما گوشزد خواهد کرد. پیش‌دیابت یکی دیگر از انواع دیابت، پیش‌دیابت است. به این معنا و مفهوم است که قند خون از حالت نرمال خارج شده و افزایش پیدا کرده است. پیش‌دیابت این معنا را به همراه دارد که قند خون بالاست اما بیمار هنوز دچار بیماری نشده است. سبک غلط زندگی، رژیم غذایی ناسالم، عدم تحرک و مصرف دخانیات از جمله دلایلی است که افزایش قند خون را به دنبال دارد و افراد در معرض خطر ابتلا به این نوع دیابت قرار می‌دهد. خوب است بدانید که اغلب مبتلایان به پیش‌دیابت دچار مشکلات قلبی و عروقی می‌شوند و تخریب شدید کلیوی را تجربه می‌کنند که حتی از آن خبر هم ندارند. شما می‌توانید با در پیش گرفتن یک سبک زندگی سالم، ورزش کردن، آزمایش و چکاپ‌های دوره‌ای منظم، پزهیز از غذاهای چرب و شیرین، پیش‌دیابت را درمان کنید و از انواع آن کاملاً فاصله بگیرید. دیابت شیرین یا قندی دیابت شیرین یا قندی زمانی رخ می‌دهد که سطح قند خون یا گلوکز برای یک بازه زمانی طولانی بالاتر از حد طبیعی یا نرمال باشد. بیمار پس از ابتلا به این بیماری علائم خاصی ندارد و احساس ناراحتی نمی‌کند، اما در همین دوره اندام‌ها در حال تخریب و آسیب دیدن هستند. درصورتی‌که دیابت شیرین سریعاً تشخیص داده نشود، بیمار در آینده دچار بیماری‌های قلبی عروقی، اعصاب، کلیه و چشم خواهد شد. در اغلب موارد افراد مبتلا به دیابت شیرین سابقه وراثتی دارند. در این مبتلایان گلوکز بیش از آستانه تحمل کلیوی افزایش پیدا می‌کند و بدن قادر به جذب آن نیست. پس اگر فرد آزمایش قند خون بدهد در پاسخ آزمایش مشاهده قند در ادرار گزارش می‌شود. یکی از علائم این مبتلایان این است که دائماً احساس تشنگی و گرسنگی دارند و دفع ادرار در آن‌ها افزایش پیدا می‌کند. علائم بیماری دیابت درصورتی‌که فکر می‌کنید هر یک از علائم زیر در شما وجود دارد بهتر آزمایش چکاپ قند خون را در دستور کار خود قرار دهید. علائم عمومی دیابت شامل موارد زیر است: ادرار زیاد به‌خصوص در شب تشنگی زیاد کاهش وزن بی‌دلیل گرسنگی زیاد تاری دید بی‌حسی یا گزگز دست و پا احساس خستگی مزمن پوست بسیار خشک زخم‌هایی که به‌کندی بهبود می‌یابند ابتلای بیش‌ازحد معمول به عفونت تشخیص دیابت ابتلا پزشک بیمار را معاینه می‌کند و سوالاتی در مورد علائم بیمار، سابقه بیماری زمینه‌ای و سابقه بیماری در خانواده می‌پرسد. بعد از آن ممکن است آزمایشاتی را برای تشخیص دیابت تجویز کند. این آزمایشات ساده هستند و نتایج به‌سرعت در دسترس شما قرار می‌گیرد. آزمایش FBS در آزمایش FBS قند خون شما پس از چند ساعت ناشتا بودن اندازه‌گیری می‌شود. سطح قند خون ناشتا اگر ۹۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا کمتر باشد طبیعی به حساب می‌آید. اگر ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد نشان‌دهنده پیش دیابت و ۱۲۶ میلی‌گرم در دسی‌لیتر و بالاتر نشان‌دهنده ابتلا به دیابت است. تست تحمل گلوکز در آزمایش تحمل گلوکز خوراکی (OGTT) سطح قند خون قبل و بعد از نوشیدن مایع حاوی گلوکز اندازه‌گیری می‌شود. قبل از آزمایش باید به مدت چند ساعت ناشتا باشید تا برای سنجش قند از شما خون گرفته شود. پس از نوشیدن مایع، سطح قند خون ۱ ساعت، ۲ ساعت و ۳ ساعت پس‌ازآن بررسی می‌شود. در آزمایش ۲ ساعته، سطح قند خون ۱۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا کمتر طبیعی در نظر گرفته می‌شود، ۱۴۰ تا ۱۹۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر نشان‌دهنده پیش دیابت و ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بالاتر نشان‌دهنده دیابت است. آزمایش تصادفی قند خون در آزمایش تصادفی قند خون نیازی به ناشتا بودن نیست و در هر زمانی امکان انجام این آزمایش وجود دارد. در این آزمایش، سطح قند خون ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر و بالاتر نشان‌دهنده ابتلا به دیابت است. اگر پزشک معالج تشخیص دهد که به دیابت نوع ۱ مبتلا هستید، ممکن است جهت بررسی آنتی‌بادی‌های خودایمن که عمدتاً در دیابت نوع ۱ ظاهر می‌شوند و در دیابت نوع ۲ وجود ندارند، آزمایش تکمیلی تجویز نماید. همچنین احتمال تجویز آزمایش ادرار به منظور سنجش کتون در ادرار نیز محتمل است. وجود کتون در ادرار نشان‌دهنده دیابت نوع ۱ است. هموگلوبین A1c چیست؟ در تست هموگلوبین A1c مقدار میانگین قند خون در سه ماه گذشته ارزیابی می‌شود. این تست نسبت به آزمایش FBS از دقت بالاتری برای تشخیص دیابت برخوردار است چراکه نتیجه تست FBS یا همان آزمایش قند خون ناشتا ممکن است تحت تأثیر عواملی نظیر استرس دستخوش تغییر شود. در تست A1c مقدار قند متصل شده به هموگلوبین خونی اندازه گیری می‌شود. اگر جواب آزمایش بیانگر بالا بودن سطح HbA1c باشد نشانه ابتلا به دیابت است. چه کسانی در معرض ابتلا به دیابت قرار دارند؟ افراد مبتلا به چاقی به‌ویژه چاقی شکمی یکی از عوامل مهم در ابتلا به دیابت چاقی است. سبک زندگی فرد تأثیر بسزایی در افزایش شاخص توده بدنی و بروز چاقی دارد. افراد کم‌تحرک به دلیل انباشتگی کالری در بدن بسیار مستعد ابتلا به چاقی و دیابت هستند. اگر کالری جذب‌شده از مواد غذایی مصرف نشود مازاد آن به شکل چربی، به‌ویژه در ناحیه شکم تجمع پیدا می‌کند که خود عامل مهمی در ابتلا به دیابت است. افراد دارای زمینه ژنتیکی عامل دیگری که ابتلا به دیابت را تسریع می‌کند وجود بعضی ژن‌ها در ذخیره ژنتیکی فرد است. در مبتلایان به چاقی، این ژن‌ها بروز مقاومت به انسولین را تسریع می‌کنند. از سویی دیگر برخی‌ها به دلایل ژنتیکی بیشتر مستعد اضافه‌وزن و چاقی هستند. این افراد به دلیل سوخت‌وساز آهسته‌تر، تمایل کمتری به سوزاندن کالری‌های جذب‌شده دارند و به همین دلیل کالری مازاد به‌صورت چربی به‌ویژه در ناحیه شکم ذخیره می‌شود. افراد مبتلا به اضطراب بلندمدت در هنگام استرس تولید هورمون کورتیزول در بدن افزایش می‌یابد. این هورمون یکی از عوامل دخیل در بروز مقاومت انسولینی به شمار می‌رود. زمانی که به دلیل اضطراب یا استرس بلندمدت کورتیزول به‌صورت پیوسته در بدن ترشح گردد سلول‌های بافت چربی و کبد حساسیت خود را به انسولین موجود در خون از دست می‌دهند. علاوه بر این تحقیقات نشان داده است که کورتیزول یکی از عوامل هدایت‌کننده چربی به ناحیه شکم است و نقش بسزایی در کاهش سوخت‌وساز و افزایش جذب کالری از طریق مواد غذایی دارد که همگی آن‌ها در ابتلا به دیابت نقش قابل‌توجهی دارند. افرادی که بلندمدت برخی داروها را مصرف می‌کنند مصرف بلندمدت برخی داروها به سلول‌های بتای پانکراس که تولیدکننده انسولین هستند ضربه زده و بعضی داروها نیز منجر به مقاومت انسولینی می‌شوند. از داروهایی که منجر به ایجاد چنین عوارض می‌شوند می‌توان به موارد زیر اشاره نمود: بعضی از داروهای ادرارآور داروهای ضد تشنج و ضدافسردگی تعدادی از داروهای مورداستفاده برای درمان ایدز داروی برطرف‌کننده پنومونی (پنتامیدین) داروهای کورتونی برای درمان بیماری‌های التهابی داروی جلوگیری از رد پیوند اعضا داروهای کاهنده LDL خون (استاتینها)
